Een Recuperatheek is een gezamenlijke opslagplaats van herbruikbare materialen binnen een creatieve school (kunst, architectuur, design, styling, podiumkunsten, enz.) die werkt met een eigen munt of ruilsysteem en die gericht is op het bevorderen van duurzaamheid, solidariteit en het creëren van sociale banden.
De doelstellingen van een Recuperatheek zijn het bevorderen van duurzaamheid (door herbruikbare materialen voor iedereen beschikbaar te stellen, door afval te herwaarderen), solidariteit (door studenten in staat te stellen hun materiaalkosten drastisch te verlagen), en het creëren van sociale banden (door het opzetten van een ultralokale economie van vrijwilligers die materialen uitwisselen, door een plaats te zijn voor leren en technisch advies, door het creëren van een fysieke plaats van doorgang en uitwisseling tussen leden, etc.).
Een van de essentiële elementen van het model is dat materialen alleen kunnen worden aangeschaft met de valuta van de Recuperator, die niet in echte valuta kan worden omgezet. Daarom kan de student, om geld te verwerven voor de aankoop van herbruikbare materialen, materialen verzamelen of diensten verlenen aan de Recuperatheek. Deze munt is dus in zekere zin de hoeksteen van de werking van een Recuperatheek : door iedereen op gelijke voet te plaatsen, biedt ze een grotere gebruiksvriendelijkheid. Bovendien doet het de vereniging voortduren en biedt het voldoende mankracht voor een evenwichtige verdeling van de taken.
Wat de organisatie betreft, wordt de Recuperatheek beheerd door een Bureau van een vijftiental personen, maar het grootste deel van de dagelijkse activiteiten is gebaseerd op het werk van de studenten die hun diensten en materiaal naar de Recuperatheek brengen, betaald in de plaatselijke valuta.
De materialen die in de winkel beschikbaar zijn, zijn afkomstig van ontmantelde voormalige studentenprojecten, van bedrijven en culturele instellingen buiten de scholen, enz. De oogst vindt plaats in twee gebieden : binnen de instelling (“wandeling”) en buiten, binnen een straal van maximaal 15 km (verzamelen).
“Wandelen” is een prioriteit in de oogsten, omdat het doel is om het beste te halen uit de middelen die al aanwezig zijn binnen de school en te werken in een zo kort mogelijk circuit. Daartoe worden er notitiesgeplaatst op materialen of oude onderdelen die “verlaten” lijken. Het bespaart ruimte binnen de school en voorkomt mogelijke rampen tijdens noodgevallen en vaak brutale vakantie- en eindejaarsopslag.
Het Verzamelen maakt het soms mogelijk om betere kwaliteit “secundaire” grondstoffen, materialen die niet in de school aanwezig zijn, of groter, zeldzamer, kostbaarder materiaal, enz. in te brengen. Het wordt uitgevoerd door middel van partnerschappen tussen verzamelaars en bedrijven of culturele instellingen.
Wie kan materiaal van een Recuperatheek kopen?
Om materialen te kopen, moet u lid zijn van de Recuperatheek. Het lidmaatschap staat open voor alle leden en oud-leden van de school, maar ook (meer uitzonderlijk) voor alle vrienden of buren van de schoolgemeenschap.
Gelieve er rekening mee te houden dat mensen van buiten de school geen diensten kunnen verlenen aan de Recuperatheek omdat ze niet verzekerd zijn in geval van een ongeval.
Het beheer van een Recuperatheek is zeer veeleisend, de verdeling van de taken in welomschreven rollen is essentieel voor de goede werking van de vereniging. Dit maakt het mogelijk om de investering van elke vrijwilliger zoveel mogelijk te verlichten.
De Recuperatheek wordt beheerd door een Bureau. Het bestaat idealiter uit een vijftiental dynamische en vrijwillige mensen met verschillende achtergronden. De verschillende rollen van dit Bureau zijn grafisch ontwerpers, verzamelaars, broodjesverkopers, communicatoren, coördinatoren, penningmeesters, secretaresses, ontwerpers, sensibilisatoren, woordvoerders van de Federatie.
Het Bureau wordt elk jaar na een verkiezing zonder kandidaten gekozen. De leden van het Bureau organiseren hun discussies en besluitvorming met behulp van collectieve inlichtingenmethoden, bijvoorbeeld door het vormen van een discussiekader, het overnemen van de praktijk van de kring, het hebben van een facilitator en een secretaresse, een ankertijd, het doen van een meteo-ronde, het toepassen van het verkiezingsproces zonder kandidaten, enz. Het doel van deze methoden is om iedereen in staat te stellen zich op een gestructureerde manier, zonder frustratie en in een welwillende omgeving uit te drukken over de verschillende thema’s die aan bod komen.
De Federatie begeleidt en adviseert de Recuperatheken in de praktijk van deze methoden van gedeeld bestuur.
Er wordt een alternatieve valuta specifiek voor de winkel vastgesteld om materiaal of diensten die door studentenleden aan de Recuperatheek worden geleverd, uit te wisselen. De alternatieve valuta wordt niet ingeruild voor echt geld, wat een grotere billijkheid tussen de leden mogelijk maakt: verschillen in koopkracht kunnen geen invloed hebben op het vermogen om materialen aan te schaffen.
Voorafgaand aan elke uitwisseling moet men zich aansluiten bij de Recuperatheek. Dit lidmaatschap geeft automatisch recht op een basisbalans van deze valuta.
De Recuperatheek werkt via een ultralokaal economisch systeem waarvan de prijzen worden vastgesteld ten opzichte van de marktprijzen van de conventionele economie. De Recuperatheek is verantwoordelijk voor de betaling van de “salarissen” van de leden en voor het creëren van geld, maar kan desondanks bepaalde taken delegeren aan andere organisaties die diensten aanbieden binnen de gastschool. Bijvoorbeeld een kringloopwinkel of een kookworkshop die gerechten serveert die gemaakt zijn van onverkochte artikelen.
VOORDELEN VAN DEZE VALUTA
- Zorgen voor rechtvaardigheid tussen alle leden
Naast het verzekeren van de socio-economische gelijkheid tussen de studenten (door de niet-converteerbaarheid in echt geld), maakt de munt het mogelijk om de Recuperatheek open te stellen voor alle studenten van de school, zonder onderscheid te maken tussen mensen omwille van vriendjespolitiek of persoonlijke affiniteiten. Het maakt het mogelijk om de uitgewisselde materialen zo min subjectief en willekeurig mogelijk te waarderen. - Herstel van de waarde van uitschot materiaal
Valuta kan een materiaal dat in onbruik is geraakt weer tot waarde brengen door het opnieuw te beschouwen als een waardevolle hulpbron, en heeft dus een prijs! Dit alles draagt bij aan de essentiële doelstelling van de strijd tegen materiaalverspilling.
- Stimuleren van uitwisseling en hergebruik
Geld creëert een virtueuze cirkel binnen een schoolcomplex. De ultralokale uitwisseling van materialen maakt het inderdaad mogelijk om de transportkosten te beperken. Op zijn beurt stimuleert deze ultralokale uitwisseling de collectieve creatie en emulatie door middel van toegankelijke en goedkope middelen. Ten slotte stimuleert deze collectieve emulatie de bundeling van individuele middelen en helpt ze het “eekhoornsyndroom” te voorkomen.
- Stimulering van de samenwerking
De munt maakt de betaling van de door de leden verleende coöperatieve diensten mogelijk en moedigt iedereen aan om mee te werken aan het goede verloop van het project.
MANIEREN OM VALUTA TE VERWERVEN
- Door het aan de vereniging nalaten van materiaal dat de leden niet meer gebruiken, dat zij hebben gevonden, verzameld, etc., heeft de vereniging het recht om het te gebruiken. Deze zullen door een bestuurslid worden geëvalueerd op basis van een door de Recuperatheek vastgesteld systeem en worden ingewisseld voor een bedrag in ultra-lokale valuta.
- Door het verlenen van een dienst aan de vereniging. Regelmatig heeft de vereniging hulp nodig bij het verzamelen, wandelen, ontmantelen, opruimen van de plaats, permanentie of een andere missie. De basisvergoeding is 5 eenheden ultra-lokale valuta per half uur werk.
Gezien de aanzienlijke betrokkenheid van de leden van het bureau (vaak veel meer dan 10 uur werk per maand) ontvangen zij een vergoeding van 100 valutaeenheden, die niet van maand tot maand kan worden gecumuleerd.
PRIJS EEN MATERIAAL
De formule voor het beoordelen van de prijs van een materiaal is als volgt : Voor elk materiaal wordt een prijs per kilo vastgesteld. Om de aankoopprijs van een stuk te bepalen, wordt deze prijs vermenigvuldigd met de aangekochte hoeveelheid (in kg, m², m, l, …) en met een coëfficiënt die verband houdt met de staat van het stuk :- Als nieuw (x 1) – Materiaal nooit gebruikt. Geen slagen of gaten, geen verf. De grootte van het materiaal moet het mogelijk maken om het weer te verdelen.
- Goede staat (x 0,8) – Kleine gaten die kunnen worden gedicht, lichte verfsporen die kunnen worden geschuurd. Afgeknotte maat.
- Redelijke staat (x 0,6) – Materiaal is nog steeds gemonteerd (gelast, geschroefd, enz.), vertoont aanzienlijke of problematische sporen voor verder gebruik.
- Slechte staat (x 0,4) – Materiaal is gemonteerd en kan niet worden gedemonteerd. Het vertoont talrijke sporen, sporen, gaten over grote gebieden.
- Vermindering van de afvalproductie
Met een Recuperatheek wordt in de vestiging een circulaire economie opgezet. Het "afval" van sommigen wordt de middelen van anderen; het wordt geherwaardeerd door de nieuwe kortsluitingen van de lokale economie die door de Recuperative worden gegenereerd.
- Bewustmaking van de gevolgen van de creatie voor het milieu
Artistieke creatie kan een aanzienlijke impact hebben op het milieu, afhankelijk van het type materiaal dat gebruikt wordt en hoe het gebruikt wordt. Een Recuperatheek die herbruikbare materialen aanbiedt, zet natuurlijk aan tot nadenken over deze milieu-impact, versterkt door de thematische sensibiliseringscampagnes die de Federatie van Recuperatheken heeft opgezet.
- Innoveren door hergebruik
Investeren in een Recuperatheek maakt u bewust van het feit dat het type materiaal dat wordt geassembleerd een impact heeft op de mogelijkheid om het te herwaarderen en te hergebruiken. Het is door deze wens om de levensduur van materialen te verlengen dat er ecodesign-reflexen ontstaan, die op hun beurt weer nieuwe manieren van creëren genereren. Daarnaast introduceert het creëren met hergebruikte materialen een dimensie van willekeurigheid die vormen genereert die soms onverwacht en verrassend zijn. Om deze redenen is hergebruik ook een bron van innovatie en creativiteit.
- Vermijd het verstoppen van ruimtes
Het "Recuperatheek"-model maakt het ook mogelijk om de congestie van de ruimte te bestrijden, een groot probleem bij de oprichting van scholen (dat zelfs veiligheidsproblemen kan veroorzaken). In plaats van materialen te verzamelen voor eventueel toekomstig gebruik, kunnen de studenten deze aan de winkel geven in ruil voor een hoeveelheid van de ultra-lokale valuta, waardoor ze in de toekomst andere materialen kunnen aanschaffen. Bovendien kunnen de wandelaars van de Recuperatheek, dankzij een systeem van notities die op achtergelaten grof materiaal zijn aangebracht, gemakkelijk helpen om de opstoppingen in de ruimtes van de school te verlichten. Zodra de notitie is gepost, heeft de eigenaar een maand de tijd om zich te melden, anders wordt het materiaal als achtergelaten beschouwd en wordt het door de Recuperatheek gerecupereerd.
- Het creëren van sociale link en het bevorderen van vakoverschrijdend onderwijs
Een Recuperatheek maakt het ook mogelijk om sociale link te creëren en de verschillende groepen binnen de school te ontleden. Inderdaad, dankzij het participatieve model wordt de winkel een plaats waar iedereen elkaar ontmoet en van gedachten wisselt over zijn of haar praktijk door middel van de materialen. De barrières tussen de leeftijden en oriëntaties vallen weg, waardoor er een vruchtbare bodem ontstaat voor de vestiging van een sociale dynamiek binnen de school.
- Geld besparen
Een belangrijk voordeel is dat een Recuperatheek in staat stelt om aanzienlijk te besparen op de aanschaf van materialen. Onze ervaring is dat studenten tot 1.800 euro per jaar per student kunnen besparen, afhankelijk van de mate waarin ze een beroep doen op de diensten van de Recuperatheek, wat de toegankelijkheid van kunstopleidingen ten goede komt. Daarnaast kan de school ook geld besparen door de kosten van de afvalverwerking tot een minimum te beperken.
- Het aanbieden van een secundaire grondstof in de nabijheid
De nabijheid van de materialen bij de productielocaties in de school vergemakkelijkt niet alleen de toegang tot de materialen voor de studenten, maar vermindert ook het transport van deze materialen.
- Bevordering van sociale en economische experimenten
Het "Recuperatheek"-model maakt het mogelijk om te experimenteren met een ander model van niet-marktgebonden uitwisselingen dat solidariteit creëert en gericht is op duurzaamheid. De alternatieve valuta vereenvoudigt de uitwisseling van diensten en materialen en creëert echt waarde. Niet alleen omdat het geven van een prijs bijdraagt aan de herwaardering van materialen, maar ook omdat het creëren van geld het aantal lokale beurzen vergroot. De totale waarde van deze sociale en economische dynamiek overtreft de kwantitatieve waarde in conventioneel geld van de in de Recuperatheek opgeslagen materialen op een bepaald moment. Bovendien vindt de uitwisseling van goederen en diensten plaats in een levende, niet-piramidale structuur, waar collectieve intelligentie heerst. De Recuperatheek wordt immers gecreëerd en past zich - zonder haar fundamentele waarden en principes te veranderen - voortdurend aan volgens het studenten publiek en hun praktijken en de specifieke vaardigheden van elk lid van de raad van bestuur.
- De school openstellen voor de buitenwereld
Door het verzamelen van het afval gaan de studenten partnerships aan met bedrijven in de buurt van de school om hun productieafval in te zamelen. Dit helpt om de studenten te professionaliseren, maar het stelt de school ook in staat om geprivilegieerde banden aan te knopen met lokale actoren.
- Réduire la production des déchets
Avec une Récupérathèque, une économie circulaire se met en place dans l’établissement. Les “déchets” des uns deviennent les ressources des autres, ils sont revalorisés par les nouveaux circuits courts de l’économie locale générée par la Récupérathèque.
- Sensibiliser à l’impact environnemental de la création
La création artistique peut avoir un impact non négligeable sur l’environnement, en fonction du type de matériau utilisé et de la manière dont on l’utilise. Une Récupérathèques proposant des matériaux de réemploi induit naturellement une réflexion sur cet impact environnemental, renforcée par les campagnes thématiques de sensibilisation mises en place par la Fédération des Récupérathèques.
- Innover par le réemploi
L’investissement dans une Récupérathèque permet de prendre conscience que le type d’assemblage des matériaux a un impact sur la possibilité de les revaloriser et de les réutiliser. C’est à travers cette volonté de prolonger la durée de vie des matériaux que se mettent en place des réflexes d’éco-conception, qui engendrent à leur tour de nouvelles manières de créer. En outre, créer avec des matériaux de réemploi introduit une dimension d’aléa qui génère des formes parfois inattendues, surprenantes. Pour ces raisons, le réemploi est également une source d’innovation et de créativité.
- Éviter l’encombrement des espaces
Le modèle “Récupérathèque” permet également de lutter contre l’encombrement des espaces, un problème majeur dans les écoles de création (qui peut aller jusqu’à causer des problèmes de sécurité). Au lieu d’accumuler des matériaux pour un éventuel usage ultérieur, les étudiants peuvent les céder au magasin en échange d’une quantité de la monnaie ultra-locale, qui leur permettra d’acquérir d’autres matériaux à l’avenir. De plus, grâce à un système d’ "avis de passage" apposés sur les matériaux encombrants abandonnés, les flâneurs de la Récupérathèque peuvent facilement contribuer à désencombrer les espaces de l’école. À partir de l’apposition de l’avis de passage, le propriétaire dispose d’un mois pour se manifester, à défaut de quoi le matériau sera considéré comme abandonné et récupéré par la Récupérathèque.
- Créer du lien social et favoriser la transversalité pédagogique
Une Récupérathèque permet également de créer du lien social et de décloisonner les différents groupes au sein de l’école. En effet, grâce à son modèle participatif, le magasin devient un lieu où tout le monde se retrouve et échange sur sa pratique par l’intermédiaire des matériaux. Les barrières entre les âges et les orientations tombent, ce qui crée un terreau fertile pour la mise en place d’une dynamique sociale au sein de l’école.
- Réaliser des économies
Avantage non négligeable, une Récupérathèque permet de réaliser des économies substantielles sur l’acquisition de matériaux. Dans notre expérience, les étudiants peuvent économiser jusqu’à 1800 euros par an et par étudiant selon leur degré de recours aux services de la Récupérathèque, ce qui favorise l’accessibilité des études d’art. De plus, l’école peut également réaliser des économies, en minimisant le coût de traitement de ses déchets.
- Offrir une matière première secondaire de proximité
La proximité des matériaux avec les lieux de fabrication dans l’école facilite non seulement l’accès à des matériaux pour les étudiants mais permet également de réduire le transport de ces matériaux.
- Favoriser l’expérimentation sociale et économique
Le modèle “Récupérathèque” permet d’expérimenter un autre modèle d’échanges non marchands qui créée de la solidarité et vise la durabilité. La monnaie alternative simplifie l’échange de services et de matériaux et crée véritablement de la valeur. Non seulement parce que donner un prix contribue à revaloriser les matériaux, mais aussi parce que la création monétaire permet d’augmenter le nombre d’échanges locaux. La valeur totale de cette dynamique sociale et économique dépasse la valeur quantitative en monnaie conventionnelle des matériaux stockés à la Récupérathèque à un moment donné. De plus, les échanges de biens et de services se font dans une structure vivante non pyramidale, où l’intelligence collective prime. En effet, la Récupérathèque se crée et s’adapte – sans en changer les valeurs et principes fondamentaux – en permanence en fonction des publics étudiants et de leurs pratiques et des compétences propres à chaque membre du bureau.
- Ouvrir l’école sur l’extérieur
Par le glanage, les étudiants établissent des partenariats avec des entreprises proches de l’école pour y collecter leurs déchets de productions. Cela permet de professionnaliser les étudiant·e·s, mais cela permet également à l’école d’établir des liens privilégiés avec des acteurs du territoire.